BredeVorming / Burgerschap

en de visie van Firda

(Koen Vos)

Inhoud

Inleiding

Op vrijdag 8 maart 2024 heb ik deelgenomen aan een workshop op de locatie Wilaardaburen van Firda. Deze sessie maakte deel uit van een reeks intervisiebijeenkomsten die Firda faciliteert voor studenten die de PDG-opleiding volgen aan NHL Stenden. Koen Vos, practor van Brede Vorming/Burgerschap, had deze ochtend zorgvuldig georganiseerd rond het thema ‘Brede Vorming en Burgerschap’, met als doel de verbinding met de (in ontwikkeling zijnde) onderwijsvisie van Firda te verkennen.

Dit verslag beoogt niet alleen de inhoud van de workshop te delen, maar ook mijn persoonlijke verdieping in het concept van Positieve Gezondheid, die ik steeds vaker tegenkom in mijn werk en waarvan ik besef dat ik er nog veel van kan leren.

Koen Vos

De dag startte met een korte kennismaking met Koen Vos en de overige deelnemers. Ik heb achteraf nog wat meer informatie over Koen Vos opgezocht. Dit is een samenvatting van wat ik tegenkwam:

Koen Vos is praktor bij ROC Fries Poort en heeft een brede ervaring en kennis op het gebied van onderwijs, kunst, religie en ﬁlosoﬁe. Na de pedagogische academie studeerde hij enkele jaren theologie, gevolgd door een voortgezette opleiding agogiek en supervisiekunde. Hij werkte de afgelopen jaren als opleidingsmanager in het Sociaal Agogisch domein.

Naast zijn werk als manager, was hij projectleider Quadrivum, consultant bij een instelling voor mensen met een handicap, supervisor, teamtrainer en (mede-) auteur van de methode Routeplanner. Met Klarien Winkelmolen schreef hij een op 21e-eeuwse vaardigheden gebaseerde leergang Maatschappelijke Zorg. Hij bedacht op basis van het werk van Roman Krznaric de grondtonen voor het empathieavontuur YAGO, dat in samenwerking met locatietheater Prins te Paard is uitgegroeid tot een begrip. Hij maakt deel uit van de Kenniskring Innovatiemanagers en is als extern examinator betrokken bij MLI-opleidingen. Hij is een van de initiatiefnemers van het Netwerk Bildung mbo en is de afgelopen twee jaar als gastcurator betrokken bij het ‘Pop-up innovatiehuis te Steenwijk.

Als lid van de Commissie beeldende kunst adviseerde Koen Vos 14 jaar op het gebied van kunst in de openbare ruimte. Als redacteur en samensteller was hij verantwoordelijk voor de productie van verschillende boeken over beeldhouwkunst. En met zijn dochter produceerde hij een ﬁlm over toneel- en theatermaskers van de beeldhouwer Hildo Krop. Als mede-initiatiefnemer en bestuurslid

was hij jarenlang betrokken bij ‘Instituut Collectie Krop’. Hij was zelf actief als beeldhouwer in de jaren

‘90. Het oorlogsmonument te Kamperzeedijk is onder andere van zijn hand.

Zijn ervaring en kennis op de gebieden kunst, ﬁlosoﬁe en religie gaat hij als practor inzeten voor de (door-) ontwikkeling van brede vorming binnen ROC Friese Poort. Het onderzoek van het practoraat is praktijkgericht en wordt in co-creatie met ECBO onder leiding van dr. Pieter Baay uitgevoerd.

De workshop, aan de slag!

Na een korte introductie op het programma van die ochtend en keen korte kennismaking kregen we de opdracht om een situatie te beschrijven, waarin wij zelf de student of leerling waren en die ons tot de dag van vandaag is bijgebleven. Een situatie waarin een docent dermate indruk op mij heeft weten te maken door iets wat hij/zij heeft verteld, zei of doceerde. Dit moment mochten we beschrijven op een kaartje dat we bij aanvang van de workshop kregen. Ik heb gekozen om de situatie te beschrijven waarin een docent van de opleiding Social Work stilstond bij het woord OEN (of de leters O, E en N), waarin de leters stonden voor:

Open;
Eerlijk en
Nieuwsgierig.

Dit is me tot de dag van vandaag bij gebleven, omdat deze afkorting een 3-tal begrippen weerspiegelde hoe ik mijn beroepshouding (en ook mijn houding in mijn persoonlijke leven) kon beschrijven. Tot op dat moment had ik veel woorden nodig om dit te beschrijven, sinds dat moment lukt het me om het kort en kernachtig te formuleren en biedt het me echt een houvast aan hoe ik wil zijn.

We zijn daarna met zijn allen naar buiten gegaan, waar Koen ons wees op het kunstwerk voor de school. In dit kunstwerk waren de woorden ‘Kennen’ en ‘Kunnen’ verwerkt. De opdracht die we hierbij kregen was om in tweetallen ons eerder omschreven leermoment met elkaar te bespreken en deze zo mogelijk te verbinden aan de woorden van het kunstwerk voor de school.

School draait niet alleen om kennis en vaardigheden (kunnen) aan te leren. School is ook een plek waar je jezelf leert kennen. Het één gaat niet zonder het ander, of eigenlijk kun je beter zeggen: de twee begrippen versterken elkaar. Om je professie te kunnen uitvoeren heb je kennis en vaardigheden nodig, je moet het kunnen. Anderzijds moet je je ook jezelf (en de ander (leren)) kennen, wil je tot een goede samenwerking komen en wil je in staat je professie op de langere termijn te kunnen doen. De relatie met mijn eerder genoemde Openheid, Eerlijkheid en Nieuwsgierigheid te gemakkelijk te leggen. Met deze drie begrippen ben je in mijn ogen grotendeels in staat om inhoud te geven aan ‘kennen’.

‘Het landhuis’

Koen gebruikte in zijn programma de metafoor van een groot landhuis, met daarin allerlei kamers en een grote gezamenlijke woonkamer. In elke kamer woonde iemand met zijn eigen waarden, normen en overtuigingen, weergegeven door de afbeelding van een stoel in elke kamer. In de gezamenlijke woonkamer was iedereen welkom, ongeacht zijn normen, waarden en overtuigingen. Op deze wijze zou in zijn ogen ook de visie van Firda op onderwijs vormgegeven moeten worden:

“de school als een plek waarin iedereen zijn eigen kamer heeft, maar waar we ook elkaar ontmoeten en met elkaar verbinden.“

Een term die hij gebruikte om dit te beschrijven was ‘Onderscheidend verbinden’ en de visie van Firda die daarbij hoort is dat Firda een school is die interlevensbeschouwelijk is. In andere woorden: bij Firda is iedereen welkom, welke levensbeschouwing je ook hebt. Wat we wel van je vragen is om open te staan voor andere levensbeschouwingen, of je het er mee eens bent of niet.

Om dit mogelijk te maken, zo stelt Koen Vos, is een bepaalde perspectivistische lenigheid nodig. In mijn eigen woorden: om dit mogelijk te maken moet je in staat en bereid zijn om vanuit verschillende perspectieven, wellicht vanuit jouw natuur niet de jouwe, naar zaken te kijken. Dit vraagt een bepaalde mate van nieuwsgierigheid en empatisch vermogen.

Ik kan me erg vinden in deze visie. Ik vind dat deze visie gehoor geeft aan één van de grootste uitdagingen waar we momenteel voor staan, zowel nationaal als internationaal: de toenemende polarisatie. Om tot elkaar te komen is het nodig om nieuwsgierig naar de ander te zijn, de moed hebben om je eigen overtuigingen even los te laten en je te verdiepen in de standpunten van de ander. Niet in de eerste plaats om het eens te worden, maar om elkaar te begrijpen, om met elkaar te verbinden.

Positieve gezondheid, Machteld Huber

Koen legde aan het einde van de bijeenkomst nog een relatie met Positieve Gezondheid van Machteld Huber. Hij vertelde dat uit onderzoek naar voren was gekomen dat veel problemen waar mensen in

de tijd van tegenwoordig mee kampen, te herleiden zijn naar een gebrekkige invulling van het

onderdeel Zingeving.

De theorie van Machteld Huber over positieve gezondheid legt een sterke nadruk op het concept van zingeving als een cruciale dimensie van gezondheid. Volgens Huber gaat gezondheid niet alleen over de afwezigheid van ziekte, maar ook over het vermogen van mensen om zich aan te passen en zelf regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Zingeving speelt hierin een sleutelrol, omdat het individuen helpt betekenis te vinden in hun ervaringen en uitdagingen, wat bijdraagt aan hun algehele welzijn en veerkracht.

De interlevensbeschouwelijke visie van Firda kan naadloos aansluiten bij deze dimensie van positieve gezondheid. Deze visie benadrukt het belang van het erkennen en waarderen van verschillende levensbeschouwingen en geloofssystemen binnen de schoolgemeenschap. Door een omgeving te creëren waarin diverse levensbeschouwelijke perspectieven worden omarmd, kunnen scholen bijdragen aan de zingeving van hun leerlingen en personeel. Dat Firda hier op deze wijze invulling geeft aan zijn visie vindt ik daarom een sterke keuze.

Verdieping

Ik heb ervoor gekozen om me wat verder te verdiepen in Positieve Gezondheid van Machteld Huber. Ik heb er in mijn werk regelmatig mee te maken en vind het daarom belangrijk om er meer van te weten.

Wikipedia zegt het volgende hierover: ‘Positieve Gezondheid is een benadering binnen de gezondheidszorg die niet de ziekte, maar een betekenisvol leven van mensen centraal stelt. De nadruk ligt op de veerkracht, eigen regie en het aanpassingsvermogen van de mens en niet op de beperkingen of ziekte zelf.’

Op de website htps://mijnpositievegezondheid.nl/ heb ik nog veel meer informatie kunnen vinden. Ik zal hiervan de belangrijkste opbrengsten uiteenzeten:

Posi�eve Gezondheid: Een Inleiding

Positieve gezondheid, een concept geïntroduceerd door Machteld Huber, is een brede benadering van gezondheid die verder gaat dan de afwezigheid van ziekte. Het legt de nadruk op de veerkracht en het zelfregulerend vermogen van individuen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Dit concept heeft als doel de focus van gezondheidszorg te verschuiven van ziektebestrijding naar het bevorderen van welzijn en kwaliteit van leven.

De Zes Dimensies van Posi�eve Gezondheid

Lichamelijk Welbevinden: dit omvat niet alleen medische gezondheid, maar ook de ervaring van fysieke ﬁtheid en energie.
Mentaal Welbevinden: hier gaat het over psychologische veerkracht, cognitieve functies, en het vermogen om emoties te verwerken en stress te hanteren.
Zingeving: focus op het hebben van doelen, motivatie en het ervaren van het leven als zinvol.
Kwaliteit van Leven: hier gaat het over levensvreugde, geluk en tevredenheid met het leven.

Meedoen: Dit richt zich op par�cipa�e in de maatschappij, sociale betrokkenheid en het hebben van betekenisvolle rela�es.
Dagelijks Func�oneren: betre� de mate waarin iemand in staat is om dagelijkse ac�viteiten uit te voeren en zelfstandig te leven.

Implementa�e van Posi�eve Gezondheid

“Mijn Posi�eve Gezondheid” is een pla�orm dat individuen, professionals en organisa�es tools biedt om met het concept van posi�eve gezondheid aan de slag te gaan. Dit kan onder meer via:

Zelfevalua�etools, bijvoorbeeld vragenlijsten die mensen helpen om hun eigen gezondheid breed te beoordelen, over de zes dimensies heen.
- Voorlich�ngsmateriaal: informa�e en bronnen die uitleg geven over de principes van posi�eve gezondheid en hoe deze toe te passen in het dagelijks leven.
- Workshops en Trainingen: educa�eve sessies gericht op zowel zorgprofessionals als het algemene publiek om het begrip van en de vaardigheden in posi�eve gezondheid te verbeteren.

Voordelen van Posi�eve Gezondheid

De aanpak van posi�eve gezondheid brengt een reeks voordelen met zich mee die de manier waarop we naar gezondheid en welzijn kijken, fundamenteel kunnen veranderen. Een van de kernvoordelen is de bevordering van autonomie en eigen regie, wat individuen aanspoort om een ac�eve rol te spelen in hun eigen gezondheidsproces. Dit gaat hand in hand met een holis�sche kijk op gezondheid, die het belang van sociale, mentale en spirituele aspecten erkent, evenals het fysieke welzijn.

Bovendien wordt door deze benadering de samenwerking in zorg en welzijn aanzienlijk verbeterd. Dit komt doordat het een integrale aanpak faciliteert waarbij verschillende disciplines samenwerken rond het welzijn van de cliënt, waardoor een meer omvatende en coherente zorgverlening mogelijk wordt.

Conclusie

Posi�eve gezondheid is een concept dat de manier waarop we denken over gezondheid en welzijn hee� veranderd. Het biedt een meer inclusief en holis�sch benadering van gezondheid dat rekening houdt met de complexiteit van het menselijk welzijn. Pla�orms zoals “Mijn Posi�eve Gezondheid” spelen een belangrijke rol in het verspreiden van dit concept en het bieden van prak�sche tools voor de implementa�e ervan. Door de principes van posi�eve gezondheid te omarmen, kunnen we werken aan een samenleving waarin elk individu zich ondersteund voelt in het streven naar een volledig en rijk leven.

8 maart – Intervisie bijeenkomst